- สัปดาห์นี้คุณควงเวรไปกี่ชั่วโมงแล้วคะ? ขึ้นเวรหนักแบบนี้ได้เข้านอนตรงเวลาหรือเปล่า? สำหรับบุคลากรทางการแพทย์เช่นคุณที่ต้องทำงานเป็นกะหรือขึ้นเวรคงเป็นเรื่องยากที่จะสามารถเข้านอนในเวลาเดียวกันได้ทุกวันใช่หรือไม่?
- คุณจะเชื่อหรือไม่ว่าการขึ้นเวรซึ่งส่งผลให้คุณนอนไม่เป็นเวลานั้น สามารถทำลายสมดุลเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้ได้?
- เนื่องจากการเสียสมดุลของเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้สัมพันธ์กับความเสี่ยงในการเกิดโรคทาง cardiometabolics ได้แก่ โรคอ้วน เบาหวาน และโรคหัวใจที่เพิ่มขึ้น รวมถึงมีผลต่อพฤติกรรมการรับประทานด้วย
ความท้าทายสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ในการรักษาแบบแผนการนอนหลับที่สม่ำเสมอ
บุคลากรทางการแพทย์เป็นกลุ่มอาชีพหนึ่งที่ต้องทำงานแบบเป็นกะหรือขึ้นเวร จึงเป็นเรื่องยากที่จะสามารถเข้านอนในเวลาเดียวกันได้ทุกวัน ซึ่งทำให้นาฬิกาชีวิต (circadian rhythm) ผิดเพี้ยนไปและส่งผลโดยตรงคือทำให้รู้สึกง่วงซึม อ่อนเพลีย ไม่สดชื่นระหว่างวัน อาจเรียกภาวะดังกล่าวว่า “social jet lag” งานวิจัยพบว่า social jet lag พบได้มากที่สุดในกลุ่มวัยรุ่นและวัยทำงาน สาเหตุหลักมาจากข้อจำกัดทางอาชีพ เช่น ผู้ที่ทำงานแบบเป็นกะหรือผู้ที่มีพฤติกรรมการนอนในวันทำงานต่างไปจากวันหยุด
คนทั่วไปมักสนใจที่โทษของ “การอดนอน” เพราะเข้าใจว่าชั่วโมงในการนอนหลับเป็นปัจจัยสำคัญของคุณภาพการนอนและการนอนหลับที่เพียงพอจำเป็นต่อการมีสุขภาพที่ดี แต่เราอาจกำลังมองข้ามอันตรายจากเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ อย่าง “การเข้านอนที่ไม่เป็นเวลา” ไป กล่าวอีกนัยหนึ่งคือแม้ว่าคุณจะเข้านอนดึกแล้วชดเชยเวลานอนด้วยการตื่นสายกว่าเดิม เพื่อให้ตัวเองมีเวลานอนที่เท่ากันในแต่ละคืนแล้วก็ตาม แต่นั่นอาจไม่ใช่วิธีการแก้ปัญหาที่ตรงจุด เพราะประเด็นสำคัญจากงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร The European Journal of Nutrition ในเดือนสิงหาคม 2023 ที่ผ่านมาได้ชี้ให้เห็นว่าแค่เวลาเข้านอนที่ไม่ตรงกันในแต่ละวันในสัปดาห์หนึ่ง ๆ ก็สามารถส่งผลร้ายต่อร่างกายคุณได้แล้ว
ข้อมูลเชิงวิจัย
การศึกษาแบบ cohort study ในประเทศอังกฤษได้ติดตามผู้ใหญ่อายุ 18–65 ปี จำนวน 934 คน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อหาความสัมพันธ์ของพฤติกรรมการนอนหลับที่ไม่เป็นเวลากับเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้ นิยามของการนอนหลับที่ไม่เป็นเวลาในการศึกษานี้หมายถึง รูปแบบการนอนในวันทำงานที่แตกต่างไปจากในวันหยุดพักผ่อน ซึ่งประเมินจาก mid-sleep point ที่ต่างกันตั้งแต่ 1 ชั่วโมงขึ้นไป ทั้งนี้ไม่คำนึงถึงระยะเวลารวมในการนอน
ผู้เข้าร่วมวิจัยมีอายุเฉลี่ย 46 ปี ประมาณ 70% เป็นผู้หญิง และ 16% ของผู้เข้าร่วมวิจัยมีภาวะ social jet lag คือ มี mid-sleep point ในวันทำงานต่างจากวันหยุดมากกว่า 90 นาทีขึ้นไป โดย 97% ของคนกลุ่มนี้รายงานว่ามีเวลานอนเฉลี่ยต่อคืนประมาณ 7-9 ชั่วโมง จะเห็นได้ว่ามีเพียง 3% ของคนที่มีภาวะ social jet lag เท่านั้นที่นอนน้อยกว่า 7 ชั่วโมง
องค์ประกอบของเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้: การเปรียบเทียบระหว่างกลุ่มที่มีภาวะ “Social Jet Lag” และกลุ่มควบคุม
จากการวิเคราะห์องค์ประกอบของเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้ของผู้ที่มีภาวะ social jet lag พบความแตกต่างจากผู้ที่ไม่มีภาวะดังกล่าว (กลุ่มควบคุม) อย่างมีนัยสำคัญ มีเชื้อจุลินทรีย์จำนวน 8 ชนิดที่พบน้อยลงในผู้ที่มี social jet lag ในขณะที่อีก 9 ชนิดพบในปริมาณที่เพิ่มมากขึ้นกว่าปกติ โดยในจำนวนนี้มีเชื้อจุลินทรีย์ 3 ชนิดคือ Clostridia bacterium SGB14263, Clostridia bacterium SGB3940 และ Peptococcaceae bacterium GB49168 ซึ่งเกี่ยวข้องกับภาวะโภชนาการที่ไม่ดี อีกทั้งยังเป็นตัวบ่งชี้ของโรคอ้วน โรคที่เกี่ยวกับ cardiometabolics รวมถึงการเกิดกระบวนการอักเสบและการมีความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดและหัวใจที่สูงขึ้นด้วย
นอกจากนี้การศึกษายังพบอีกว่า social jet lag สัมพันธ์กับพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม ผู้ที่มีภาวะ social jet lag มักรับประทานผลไม้และถั่วที่มีประโยชน์ต่อร่างกายน้อยลง แต่กลับมีแนวโน้มการบริโภคเครื่องดื่มผสมน้ำตาลมากขึ้น ซึ่งพฤติกรรมเหล่านี้เป็นปัจจัยส่งเสริมให้สูญเสียสมดุลของเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้ได้เช่นกัน
สรุป
งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าแค่การเข้านอนที่ผิดเวลาเพียง 90 นาทีก็อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้ไม่ต่างจากการอดนอน โดยไม่เพียงแต่ผลในระยะสั้นที่ทำให้เกิดความรู้สึกง่วงซึม อ่อนเพลีย หรือ social jet lag เท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อสมดุลของเชื้อจุลินทรีย์ในลำไส้และพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคทาง cardiometabolics ได้อีกด้วย บุคลากรทางการแพทย์ที่ต้องทำงานแบบเป็นกะหรือขึ้นเวรเป็นประจำจึงเป็นกลุ่มเสี่ยงต่อภาวะดังกล่าวได้
เอกสารอ้างอิง
Bermingham KM, Stensrud S, Asnicar F, et al. Exploring the relationship between social jetlag with gut microbial composition, diet and cardiometabolic health, in the ZOE PREDICT 1 cohort. Eur J Nutr. 2023 Aug 2. doi: 10.1007/s00394-023-03204-x. Epub ahead of print. PMID: 37528259.
